2022/45/B/NZ8/01961

• Nazwa programu: OPUS 23
• Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki (NCN)
• Kierownik projektu: dr hab. Kaja Skubała
• Kwota (dla UJ w przypadku partnerstwa): 1 321 861 zł (1 065 533 zł)
• Czas trwania: 48 miesięcy

Projekt dotyczy kompleksowej analizy funkcjonowania i adaptacji porostów do przetrwania w ekstremalnych warunkach pozaziemskich. Choć prowadzono badania w tym zakresie to ewidentnie brakuje wiedzy na temat zmian i adaptacji na poziomie anatomicznym, fizjologicznym i biochemicznym. Planujemy znaleźć odpowiedzi na kluczowe pytania dotyczące cech porostów, które zapewniają większą odporność na stres.

Głównym celem projektu jest identyfikacja reakcji porostów na próżnię, pozaziemskie promieniowanie słoneczne, promieniowanie X, temperaturę i kombinacje tych czynników w specjalnym obiekcie symulacyjnym, aby określić ich adaptacje na różnych poziomach struktury i funkcjonowania plechy. Naszym celem jest również ocena zdolności regeneracyjnych wraz z upływem czasu po ekspozycji oraz określenie skuteczności mechanizmów ochronnych poprzez ustalenie wzajemnych relacji między stopniem uszkodzenia, a wyzwalaniem reakcji na te uszkodzenia. Planujemy również porównać granice odporności porostów na promieniowanie X i pozaziemskie promieniowanie słoneczne w stanie metabolicznie aktywnym i w wysuszonym stanie anhydrobiozy.

Wychodząc naprzeciw założonym celom projektu utworzono konsorcjum między Uniwersytetem Jagiellońskim i Centrum Badań Kosmicznych PAN. Do projektu zaproszono także w charakterze współbadaczy specjalistów z dziedziny astrofizyki, lichenologii, fizjologii i biochemii roślin oraz metod molekularnych.

Mamy nadzieję, że nasze wyniki poszerzą obecne rozumienie, w jaki sposób różne cechy porostów zapewniają im odporność. Chcielibyśmy również odpowiedzieć na pytanie, czy porosty będą w stanie przetrwać w warunkach globalnych zmian na Ziemi, spowodowanych różnymi zjawiskami astrofizycznymi, takimi jak uderzenie asteroidy w Ziemię lub pobliskie rozbłyski gamma/wybuchy supernowej. Realizacja projektu może mieć znaczenie nie tylko poznawcze, ale także zwrócić uwagę na zrozumienie, jakie atrybuty przyczyniają się do osiągania granic życia.